O‘zbekiston ta’lim tizimida ham bu qadimiy an’ana yangi mazmun kasb etmoqda. Zamonaviy darslar, raqamli texnologiyalar, innovatsion metodlar qo‘llanayotgan bo‘lsa-da, ustozning mehr-muhabbati va shogirdning hurmati ta’lim jarayonining yuragida qolmoqda. Ayniqsa, tasviriy san’at kabi nozik va ijodiy sohada bu rishta yanada yorqin ko‘zga tashlanadi. Rassomlikni faqat nazariya bilan emas, ustozning yonida, uning ko‘zi va qo‘li ostida o‘rganishning zavqi boshqacha.
Ustoz-shogird an’anasi insoniyat tarixi bilan hamnafas bo‘lib kelgan. Sharq mutafakkirlari - Imom Buxoriy, Alisher Navoiy, Ahmad Yassaviy va Kamoliddin Behzod singari buyuk allomalar ham o‘z ustozlaridan saboq olib, keyinchalik shogird yetishtirgan. Xalqimizda “Ustoz ko‘rmagan shogird hunar sirini bilmas” deyilishi ham bejiz emas. Bugun esa bu qadimiy an’ana zamonaviy ta’lim tizimi bilan uyg‘unlashib, yangicha mazmun kasb etmoqda. Respublikamizda yoshlarga oid davlat siyosatida “ustoz-shogird maktablari”ni rivojlantirish, kasb-hunar va ijodiy faoliyatni yosh avlodga yetkazish alohida yo‘nalish sifatida belgilangan. Bu orqali yoshlar nafaqat bilim oladi, balki milliy qadriyatlar, odob-axloq, san’at va ma’naviyat sirlarini ham egallaydi.
Bugungi kunda raqamli texnologiyalar, onlayn darslar, sun’iy intellekt ta’limning barcha bosqichiga kirib bormoqda. Biroq zamonaviy vositalar qanchalik rivojlanmasin, ustozning bevosita ta’sirini hech bir texnika almashtira olmaydi. Chunki u nafaqat ma’lumot beradi, balki hayotiy tajribasini, ma’naviy qadriyatlarni, kasbiy odobni shogirdga singdiradi.
Tasviriy san’at darslarida bu jihat ayniqsa seziladi. Ustozning qo‘lidagi mo‘yqalami, bo‘yoq tanlash mahorati, tasvirga bo‘lgan nozik yondashuvi shogird uchun nafaqat texnik ko‘rsatma, balki butun dunyoqarash maktabidir. O‘qituvchining ko‘zi bilan ranglarni sezish, chiziqlar orqali his-tuyg‘ularni ifodalash - bular faqat tirik muloqot jarayonida o‘rganiladigan san’at sirlaridir.
Bu jarayonda shogird nafaqat chizish texnikasini, balki san’atning falsafasini ham his etadi. Har bir rangning ruhiy ta’siri, kompozitsiyaning uyg‘unligi, asarda yashiringan ma’naviy mazmun - bularning barchasi ustoz bilan yelkama-yelka ishlashda asta-sekin ochila boradi. Shogird ko‘rganini ko‘chiribgina qolmay, o‘z dunyoqarashini kashf etishga, mustaqil izlanishga o‘rganadi.
Chirchiq davlat pedagogika universitetining Tasviriy san’at va muhandislik grafikasi yo‘nalishidagi mashg‘ulotlarda ham shu muhit seziladi: ustoz bilan birgalikda ishlash yosh rassomlar qalbida ilhom uyg‘otadi. Natijada dars auditoriyadan tashqariga, hayotning o‘ziga ko‘chadi, shogird san’atni nafaqat kasb, balki tafakkur tarzi sifatida qabul qila boshlaydi.
Universitetning tasviriy san’at yo‘nalishida ustoz–shogird an’anasini rivojlantirish bo‘yicha respublika miqyosida ilg‘or tajribaga ega. Universitetning “San’atshunoslik” fakulteti qoshida faoliyat yuritayotgan kafedralar nafaqat nazariy darslar, balki ijodiy ustaxonalar, ko‘rgazmalar va mahorat darslarini izchil yo‘lga qo‘ygan. “O‘rgatib-o‘rganamiz” loyihasi bu borada yorqin misoldir. Bu tashabbus yuqori kurs talabalari bilan birinchi bosqich talabalarini bog‘lab, tajribani bir-biriga o‘rgatishga qaratilgan. Bitiruvchilar o‘z navbatida kafedrada maohrat darslari o‘tkazib, yoshlarni rangtasvirning sir-asrorlari bilan tanishtiradi.
Fakultetda faoliyat yuritayotgan “Talabalar ijodiyoti” klubi esa iqtidorli yoshlarni kashf etish, ularning ijodiy ishlarini ko‘rgazmalarga tayyorlash, tanlovlarda ishtirok etishlariga ko‘maklashadi. Masalan, “Kamalak-ART” ijodiy festivali doirasida viloyat maktablari va san’at maktabi o‘quvchilari bilan hamkorlik o‘rnatilib, talabalarga o‘z ishlari orqali o‘quvchilar bilan muloqot qilish imkoniyati yaratilgan. Bunday tajriba bo‘lajak tasviriy san’at o‘qituvchilarida pedagogik, tashkiliy va yetakchilik qobiliyatlarini shakllantirishda muhim ahamiyat kasb etmoqda. Oliygohda har haftaning bir kuni “Ilmiy yuksalish kuni” deb e’lon qilingan bo‘lib, bu kunda ustozlar va talabalar birgalikda ilmiy-ijodiy tadqiqotlar bilan shug‘ullanishadi. Bu nafaqat talabalar bilimini boyitadi, balki ustozlar uchun ham yangi tajribalar almashish maydoniga aylanadi.
Tasviriy san’at - bu rang, shakl va his-tuyg‘ular uyg‘unligi. Uni o‘rganish jarayoni oddiy dars bilan chegaralanmaydi. CHDPUda ustoz va talaba o‘rtasidagi hamkorlik ko‘proq ijodiy laboratoriyaga o‘xshaydi. Jumladan, talabalar bitiruv malakaviy ishini tayyorlash jarayonida o‘z ustozlari bilan birga galereya va muzeylarga boradi, zamonaviy san’at ko‘rgazmalarida ishtirok etadi hamda yangi texnikalarni sinab ko‘rishadi.
Bularning barchasi shogirdning ichki dunyosini ochishga, mustaqil ijodkor sifatida shakllanishiga xizmat qiladi. Har bir talaba o‘z ishini ustoz bilan birga tahlil qilib, kuchli va zaif jihatlarini ko‘radi, yangi g‘oyalar bilan boyitadi. Bu jarayon shunchaki o‘quv mashg‘uloti emas, balki haqiqiy ijodiy safardir. Ustoz–shogird tizimi orqali yoshlarimiz nafaqat kasb sirlarini, balki milliy urf-odatlar, ma’naviy merosni ham o‘zlashtiradi. Tashkil etilayotgan ko‘rgazma va tadbirlar ham aynan shu maqsadga xizmat qiladi. Natijada talabalar xalqaro hamda Respublika miqyosida o‘tkazilayotgan tanlovlar hamda festivallarda yuqori o‘rinlarni egallashmoqda.
Bugun universitetning ko‘plab bitiruvchilari yurtimizning turli viloyatlarida rassom, dizayner hamda pedagog sifatida faoliyat yuritmoqda. Ularning ko‘pchiligi o‘z faoliyatida ustozlaridan olgan saboqlarni davom ettirib, endi o‘zlari ham shogirdlar yetishtirishmoqda. Bu ustoz–shogird zanjiri uzilmay, avloddan-avlodga o‘tib borayotganining yorqin namunasidir.
Bu an’ana O‘zbekiston ta’lim tizimining poydevori bo‘lib qolmoqda. CHDPU tajribasi shuni ko‘rsatadiki, texnologiyalar, yangi uslublar qanchalik rivojlanmasin, insonni inson qiladigan, ijodkorni san’atkor darajasiga olib chiqadigan asosiy kuch bu ustozning sabr-toqati, mehr-muhabbati va shogirdning intilishidir.
Umuman, ustoz-shogird maktablari bugungi kunda yoshlarni to‘g‘ri yo‘naltirib, ularni ma’rifat va madaniyat boshlaydi. Yangi avlod ustozlardan o‘rganganini amalda qo‘llagani sari milliy ruhi va ijodiy tafakkuri rivojlanib boradi.
Bugungi kun yoshlariga aytar so‘z shuki: ustozni qadrlang, uning har bir maslahatini hayot maktabi deb biling. Chunki ustoz qo‘li tutgan shogirdning yo‘li yorug‘, kelajagi porloq bo‘ladi.