Insoniyat qadimdan o‘z fikrini, his-tuyg‘ularini ifodalash uchun san’atdan foydalanib keladi. Ularning eng ta’sirchan va rang-barang ko‘rinishlaridan biri bu — tasviriy san’atdir. U nafaqat go‘zallikni yaratadi, balki xalqning tarixi, ruhiyati va madaniyati haqida ham so‘zlaydi.
Bugun biz muzeylarga kirib qadimiy suratlar, miniatyuralar yoki haykallarga nazar tashlaganimizda, aslida tarixning jonli guvohlari bilan yuzma-yuz kelamiz. Har bir chizgi, har bir rang ortida muallifning kechinmasi, zamonasining izlari, xalqning orzu-intilishlari yashiringan bo‘ladi. Shu ma’noda tasviriy san’atni “qalb oynasi” deyish bejiz emas.
O‘zbek tasviriy san’ati qadimiy ildizlarga ega. Xiva, Buxoro va Samarqanddagi madrasalar devorlaridagi naqshlar, me’moriy yodgorliklardagi bezaklar ham badiiy tafakkurning yuksak namunalaridir. XV asrda yashagan buyuk musavvir Kamoliddin Behzodning asarlari
“Layli va Majnun sahrosi” – insoniy muhabbatning samimiy va sof talqini;
“Amir Temur saroyidagi majlis” – davr muhitini realistik tarzda tasvirlagan asar;
“Sulton Husayn Boyqaro kutubxonasida” – ilm-fan, adabiyot va madaniyatning yuksak qadrlangan davrini ko‘rsatadi. Kamoliddin Behzod dunyo miqyosida mashhur bo‘lib, sharq miniatyura san’atining cho‘qqisi hisoblanadi.
Mustaqillik yillarida tasviriy san’at yangi bosqichga ko‘tarildi. Toshkent, Samarqand, Farg‘ona va boshqa shaharlarda ko‘plab rassomlar uyushmalari, galereyalar, ko‘rgazmalar faoliyat yuritmoqda. Har yili o‘tkaziladigan “Toshkent xalqaro biennalesi” san’at ixlosmandlarini birlashtirib, o‘zbek rassomlarini dunyo maydoniga olib chiqmoqda.
Bugun rassomlarimiz faqat milliy qadriyatlarni emas, balki global muammolar — ekologiya, tinchlik, insoniylik kabi mavzularni ham o‘z ijodida yoritmoqda. Masalan, zamonaviy yosh ijodkorlarning ekologik muammolarga bag‘ishlangan asarlari tomoshabinda chuqur o‘y uyg‘otadi.
Savol tug‘iladi: biz tasviriy san’atga yetarlicha e’tibor beryapmizmi? Yoshlarda bu boradagi qiziqishni oshirish uchun qanday choralar ko‘rishimiz kerak? Axir, san’atni anglagan yoshlarimiz vatanga muxabbati ortadi dunyo qarashi o‘zgaradi, balki o‘zini ham, jamiyatini ham chuqurroq tushunadi.
Bugun bolalar uchun tasviriy san’at to‘garaklari, ko‘rgazmalar, ijodiy uchrashuvlar sonini ko‘paytirish juda muhim. Chunki tasviriy san’at nafaqat estetik didni tarbiyalaydi, balki insonni sabir, kuzatuvchanlik va tafakkurga ham o‘rgatadi.
Tasviriy san’at jamiyatning madaniy darajasini belgilovchi mezonlardan biridir. Uning rivojlanishi millatning kelajagiga xizmat qiladi. K.Behzoddan meros qolgan buyuk an’analarni davom ettirish va zamonaviy ijodkorlarni qo‘llab-quvvatlash — barchamizning vazifamizdir.
Ankabayev Raxim Turg‘unovich
CHDPU San’atshunoslik fakulteti,
Tasviriy san’at va dizayn kafedrasi dotsenti
